Na slobodi njemu, a nešto kasnije i Aleksandru Rankoviću, pripada vodeća uloga u obnavljanju i širenju partijske organizacije u Srbiji i 1937. Đilas je postao član Pokrajinskog komiteta za Srbiju.
Iste godine, na čelo Komunističke partije Jugoslavije došao je Josip Broz Tito i Đilas postaje član najužeg jugoslovenskog partijskog vođstva – Centralnog komiteta i Politbiroa. Na Petoj zemaljskoj konferenciji (koja je imala značaj kongresa), tajno održanoj u Zagrebu od 19. do 23. oktobra 1940, i formalno je potvrđen kao član Politbiroa (u kome su bili i Edvard Kardelj, Aleksandar Ranković, Ivan Milutinović, Rade Končar, Franc Leskošek, a Josip Broz Tito je bio generalni sekretar). U jugoslovenskom partijskom vođstvu bio je de facto of 1937. do 1954.
U vreme Španskog građanskog rata (1936-1939) učestvuje u slanju jugoslovenskih dobrovoljaca, uglavnom komunista, da se bore na strani španske republike protiv fašističke pobunjeničke vojske generala Franka.
Jedan je od glavnih govornika na masovnim demonstracijama 27. marta 1941. u Beogradu protiv pristupanja Jugoslavije Trojnom paktu, odnosno savezu s nacističkom Nemačkom, koji je po nalogu kneza Pavla potpisala nedemokratski izabrana vlada Dragiše Cvetkovića i Vladka Mačeka.
Aprila 1941. Nemačka, Italija i njihovi saveznici porazili su jugoslovensku vojsku i rasparčali Jugoslaviju. Posle napada Nemačke na Sovjetski Savez 22. juna, Centralni komitet Komunističke partije Jugoslavije zaključio je da su stvoreni uslovi za oružanu borbu i doneo je 4. jula odluku o podizanju ustanka. Đilas je upućen u Crnu Goru radi pripremanja i pokretanja borbe protiv italijanskih okupatora. Ustanak koji je predvodio bio je opštenarodni, veliki delovi Crne Gore su oslobođeni i kod ustanika nije bilo ozbiljnijih podela i sukoba izmedju komunista i nekomunista.
Đilas je ostao u Crnoj Gori do novembra, kada odlazi u oslobođeno Užice i preuzima rad u listu Borba, glavnom partijskom glasilu. Posle odstupanja vrhovnog komandanta Tita i drugih partizanskih vođa u Bosnu, Đilas ostaje u Novoj Varoši, na granici Srbije i Crne Gore, odakle se usred zime i u teškim okolnostima povlači s jedinicama pod njegovom komandom i pridružuje Vrhovnom štabu.
